War on plastic waste: eerst de kraan dicht, dan dweilen

Plastic is een geweldig materiaal: het is licht, multifunctioneel en goedkoop. Tegelijk vormt plastic afval een van de grote uitdagingen van onze tijd. Daarom gingen we zaterdag, tijdens World Cleanup Day, opnieuw met zijn allen de straat op en natuur in om het afval op te rapen.

Het is vechten tegen de bierkaai: al sinds de jaren ‘70 ruimen we op en toch blijft de vervuiling opstapelen. Het is tijd om af te stappen van het beeld van plastics als wegwerpartikel. Beter kunnen we het omarmen als een waardevol materiaal. Een materiaal dat we inzetten vanwege de intrinsieke kwaliteiten, in een volledig circulair systeem. En nee, dat is geen droombeeld, benadrukken de oprichters van het Circular Plastics Initiative.

Na de steen-, brons- en ijzertijd zijn we nu in het plastic tijdperk beland. Kunststoffen zijn licht en goedkoop, waterdicht, gaan lang mee, ze zijn in allerlei vormen te gieten en houden voedsel vers. Niet raar dus dat het materiaal zoveel gebruikt wordt. Helaas worden veel plastic verpakkingen maar één keer gebruikt en eindigen ze uiteindelijk in de vuilbak, of erger, als plastic soep in de oceaan.

Naar verantwoord gebruik van kunststoffen

Wereldwijd is het besef doorgedrongen dat deze situatie onhoudbaar is. Zo ruimen op World Cleanup Day, dit jaar op 19 september, ongeveer 25 miljoen vrijwilligers wereldwijd zwerfafval op. “Maar dit zet weinig zoden aan de dijk.”, zo zegt Tjeerd Jongsma, directeur van het Institute for Sustainable Process Technology: “Organisaties als World Cleanup Day, Plastic Whale, Plastic Soup Foundation, … Het zijn mooie initiatieven, die het bewuste gebruik van plastic stimuleren, maar ze dweilen met de kraan open. We moeten naar een gesloten, circulair systeem. Het is tijd voor een verantwoord gebruik van kunststoffen. In plaats van ‘plastic maken, gebruiken en weggooien’ moeten we naar ‘maken, gebruiken en hergebruiken of recyclen’. Bedrijven en overheden dienen hun verantwoordelijkheid te nemen. En hoe we denken over plastics, ook dat moet veranderen.”

De ‘war on plastic waste’

Ernst Jan van Klinken, algemeen directeur van DPI – The Polymer Research Platform, vult aan: “In tegenstelling tot wat men vaak gelooft, zijn plastic verpakkingen vaak de minst vervuilende oplossing wanneer je het vergelijkt met alternatieve materialen. Dat zit zo: plastic is vaak lichter, er is minder materiaal nodig om hetzelfde resultaat te bereiken en het gaat vaak langer mee. De ‘war on plastic’ is dan ook volledig onterecht. Daar moet een woordje bij: ‘war on plastic waste’.

De ‘war on plastic’ is dan ook volledig onterecht. Daar moet een woordje bij: ‘war on plastic waste’

De verantwoordelijkheid daarvoor ligt niet bij de consument. Natuurlijk moeten we met zijn allen zorgvuldig ons afval opruimen en scheiden. Maar als maatschappij maken we ook te graag gebruik van het gemak dat plastics ons bieden. Geef nu toe: waarom zou je bijvoorbeeld water in wegwerp verpakkingen willen stoppen? Gebruik plastic liever waar het de meest nuttige oplossing is. Zoals de gewichtsbesparing bij de productie van auto’s, waardoor ze minder brandstof verbruiken en minder schadelijke stoffen uitstoten.”

Gerecycled plastic niet te duur

“Nog zo’n veel gehoord argument waarom 100% gerecycled plastic geen haalbare kaart zou zijn, is dat het te duur is”, zegt Jongsma. “‘Virgin’ plastic – plastic geproduceerd uit fossiele grondstoffen – geniet de voorkeur bij bedrijven: het is makkelijker, goedkoper en altijd van dezelfde kwaliteit. Maar 60% van de CO₂-uitstoot van plastic zit ‘m juist in het delven en verwerken van die fossiele grondstoffen. En ja, de meerkosten van gerecycled materiaal worden doorberekend bij de consument, maar uiteindelijk is kaas in gerecycled plastic verpakt maar een paar cent duurder dan in nieuw plastic.”

Innovaties die elkaar versterken

Met behulp van wetgeving en bedrijven die verantwoordelijkheid nemen, wordt het vraagstuk van onvoldoende vraag naar gerecyclede plastics opgelost. Afvalverwerkers worden dan gemotiveerd om hun plastics te scheiden en te recyclen, maar er is meer nodig volgens Van Klinken: “Op dit moment zijn lang niet alle plastic verpakkingen te recyclen, bijvoorbeeld omdat ze gemaakt zijn van verschillende materialen die niet gescheiden kunnen worden. We moeten dan ook kijken naar elke stap in het proces: van productie van de grondstof, over design van de verpakkingen, het inzamel- en sorteerproces en recyclingtechnieken. We kunnen verpakkingen zo ontwerpen dat ze makkelijker gesorteerd kunnen worden per soort plastic. Per soort kunnen we dan de recycling methoden optimaliseren, zodat we uit oud plastic nieuwe grondstoffen creëren die evenveel kwaliteit bieden als nieuw plastic.

Je zal het zien, vanaf 2025 komt er een grote omslag naar gerecyclede plastics!

De partners van het Circular Plastics Initiative geloven dat we een gedeelde verantwoordelijkheid hebben om tot een CO₂-vrij, circulair plastic systeem te komen. Door de verbinding op te zoeken tussen al die verschillende partijen die plastic maken, gebruiken of recyclen, komen we tot innovaties die op elkaar aansluiten en elkaar versterken. In een eerste project onderzoeken we hoe we een belangrijk deel van het afvalplastic wat nu wordt verbrand, kunnen recyclen. Daarnaast gaan we kijken hoe we de kwaliteit van gerecycled plastic nog verder kunnen verbeteren, door innovaties in zowel mechanische als chemische recycling.” Jongsma valt enthousiast in: “Je zal het zien, vanaf 2025 komt er een grote omslag naar gerecyclede plastics!”

Het Circular Plastics Initiative is een samenwerkingsverband van partijen in het gehele plastic systeem: producenten, producteigenaren, onderzoeksinstellingen en afvalverwerkers. Zij geloven dat ze een gedeelde verantwoordelijkheid hebben om tot een CO₂-vrij, circulair plastic steem te komen. Om dat te bereiken zoeken ze bewust verbinding met elkaar en zetten ze gezamenlijk kennis en middelen in voor technologische en economische innovatie. 

Het is opgericht door twee stichtingen zonder winstoogmerk: het Institute for Sustainable Process Technology (ISPT), wat bedrijfsleven, overheden en wetenschap verbindt om een circulaire procesindustrie te realiseren, en DPI – The Polymer Rese wat bedrijven verbindt in precompetitief onderzoek naar polymeren, de wetenschappelijke naam voor plastics.