Gouden kansen voor groene ammoniak

In de overgang van fossiele naar hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen en grondstoffen moet Nederland zich voorbereiden op de opkomst van groene ammoniak als ‘gamechanger’ in de energievoorziening van de toekomst. Groene ammoniak zal in zeer grote hoeveelheden naar ons land komen. Dat vraagt om extra opslagcapaciteit, extra infrastructuur en zorgvuldige regelgeving. Daar staat tegenover dat groene ammoniak veel potentie heeft als ultieme én voordelige vervanger van fossiele grond- en brandstoffen. Bovendien biedt het kansen om de bestaande industrie te verduurzamen en een circulaire industrie mogelijk te maken.

Groene ammoniak heeft een gigantisch potentieel als waterstofdrager en energiedrager, en als directe grond- en brandstof. Gezien onze energie-afhankelijkheid is het een kansrijke en hernieuwbare aanvulling op elektrificatie. Want we kunnen nu eenmaal niet alles hier elektrificeren én er is in Nederland simpelweg niet genoeg fysieke ruimte om alle elektriciteit uit zon en wind op te wekken. Bovendien is deze vorm van energie-opwek variabel, terwijl we altijd behoefte zullen houden aan een vaste basishoeveelheid aan energie. Groene ammoniak kan zorgen voor aanvulling en de benodigde basisbehoefte aan energie, wanneer er tijdelijk niet genoeg elektriciteit kan worden opgewekt uit zon en wind.

Drager

De inzet van groene ammoniak heeft een tweeledig doel. Ten eerste dient het als drager voor groene waterstof. Het wordt inmiddels algemeen geaccepteerd dat groene waterstof naast elektrificatie een cruciale rol zal spelen in de toekomstige energievoorziening. En omdat het om zeer grote hoeveelheden gaat, zal er groene waterstof moeten worden geïmporteerd. Dat is goed mogelijk via pijpleidingen, maar het grootste aanbod van groene waterstof zal uit landen ver hier vandaan komen, waar de productie goedkoop is vanwege de hoeveelheid beschikbare zonne-energie en/of windenergie.

Transport

Omdat we die landen niet met pijpleidingen kunnen bereiken, moet de waterstof over zee worden vervoerd. Door waterstof als het ware te “verpakken” in ammoniak kun je het vloeibaar maken en veel eenvoudiger via een bulk carrier wereldwijd transporteren. Via dit ‘verpakkingsproces’ kun je meer groene waterstof vervoeren en opslaan, mede dankzij een hogere energiedichtheid. Eenmaal aan land kun je ammoniak opslaan in grote tanks, verder transporteren via pijpleidingen, of de waterstof er via een kraakinstallatie weer uit onttrekken. Die groene waterstof kun je gebruiken in industriële processen zoals duurzame staalproductie, duurzame luchtvaartbrandstof, mobiliteit, energieopslag, en in de huidige industriële processen als grondstof voor producten. Zo ontstaan ook nieuwe economische kansen en worden bestaande processen verduurzaamd.

Brandstof

Het tweede doel van groene ammoniak is de directe inzet ervan. Groene ammoniak kun je namelijk betrekkelijk eenvoudig produceren, door op basis van een al decennialang bekend proces, groene waterstof te mengen met stikstof uit de lucht. Vervolgens kun je het direct als energiedrager of grondstof gebruiken. Al bijna een eeuw wordt ammoniak in de Nederlandse industrie benut, en schone ammoniak biedt mogelijkheden om deze processen duurzaam en circulair te maken. Maar ammoniak kan ook dienen als brandstof voor bijvoorbeeld de maritieme sector, of als vervanger van steenkool en fossiel gas. In elektriciteitscentrales kun je groene ammoniak direct verbranden om er elektriciteit mee te produceren. Zo kom je tot een koolstofarme brandstof voor uiteenlopende toepassingen. Ook hier is nieuwe infrastructuur nodig: reden om hierover alvast na te denken bij de aanleg van nieuwe pijpleidingcorridors zoals die tussen Rotterdam en het Duitse achterland.

Regelgeving

Ammoniak wordt als grondstof al meer dan honderd jaar toegepast in de productie van kunstmest. Werken met deze stof is dus zeer bekend. Maar doordat er nieuwe toepassingen komen en de transport- en overslagvolumes enorm toenemen zal er nieuwe infrastructuur en regelgeving moeten komen om de veiligheid te blijven waarborgen.

Publieke acceptatie is daarbij belangrijk. We moeten ons realiseren dat groene ammoniak een stof is waarmee we zorgvuldig moeten omgaan. Dat betekent dat – net als nu al geldt voor traditionele ammoniak – de installaties waarin groene ammoniak verwerkt wordt, nauwgezette beveiligingsmechanismen moeten hebben en mensen die ermee werken goed zijn opgeleid. Er zullen bovendien nieuwe gebruikers bij komen, die veilig zullen werken met groene ammoniak.

Ook de overheid heeft daarin een rol. Naast de te ontwikkelen regelgeving, heeft de overheid immers ook instrumenten om de overgang naar hernieuwbare energie te versnellen. De EU is daarmee op de goede weg, en ook in Nederland gaan we de juiste kant op. De overheid kan een stimulerende rol spelen in de ontwikkeling en maatschappelijke acceptatie van groene ammoniak als een uitstekende complementaire oplossing voor een stabiele energievoorziening, naast elektrificatie.

En er is een rol weggelegd voor de industrie: door samenwerking in de waardeketen kan de hoge veiligheidsstandaard gewaarborgd worden bij nieuwe gebruikers. Een groeiend platform van industriële partners werken samen in het Clean Ammonia Platform van ISPT om de toepassing van ammoniak in Nederland voor te bereiden. Zij hebben aan het begin van het jaar een Roadmap gepubliceerd waarin we het potentieel van ammoniak verder toelichten. De samenwerkende partners creëren samen gouden kansen voor groene ammoniak.

Grijs, blauw, groen

Het verschil tussen grijze, blauwe en groene ammoniak? Grijze ammoniak wordt geproduceerd uit aardgas waarbij de CO₂ de lucht in gaat. Blauwe ammoniak wordt op vergelijkbare manier geproduceerd. Het verschil met grijze ammoniak is dat de vrijgekomen CO₂ wordt afgevangen en wordt opgeslagen of gebruikt. Groene ammoniak wordt geproduceerd door elektrolyse van water via groene stroom. Daarbij komt geen CO₂ vrij. Blauwe en groene ammoniak noemen we beide ‘schone ammoniak’.