De basisindustrie kán in 2050 in Nederland klimaatneutraal en circulair produceren. Dat concludeert het Sustainable Industry Lab (SIL) in een rapport waaraan Paco Rutten, Geoffrey Schouten en Sascha Kersten – allen werkzaam bij het Institute for Sustainable Process Technology – een bijdrage leverden.
Het rapport Groene keuzes voor de Nederlandse basisindustrie schetst hoe de Nederlandse basisindustrie in 2050 klimaatneutraal en circulair kan produceren. De transitie van de basisindustrie is uitdagend: er moeten weloverwogen keuzes worden gemaakt waarover de meningen uiteenlopen, en het vereist nieuwe technieken, grondstoffen en energiebronnen. Desondanks, dankzij onze ligging aan de Noordzee én ons netwerk van industriële bedrijven, toeleveranciers en kennisinstellingen, is het plausibel en wenselijk dat Nederland een flinke basisindustrie behoudt. Hierbij wat belangrijke punten uit het rapport:
Nederland als ideale plek voor vestiging basisindustrie
De basisindustrie omvat een deel van Nederlandse industrie, maar kent wel de grootse uitstoot van CO2 en het grootste gebruik van primaire grondstoffen, aldus het rapport. De klimaat- en circulariteitsopgave van Nederland is aanzienlijk. Niettemin, biedt de gunstige natuurlijke, geografische, economische en sociale positie van Nederland de mogelijkheid om deze uitdaging succesvol aan te pakken. Door onze ligging aan de monding van de grote rivieren van Noordwest-Europa, is Nederland een knooppunt voor materiaalstromen. En daarmee een logische plek voor de vestiging van basisindustrie.
Omdat Nederland ook gezegend is met de nabijheid van de Noordzee, wordt wind de belangrijkste bron van energie in Nederland. De ligging aan de Noordzee maakt Nederland uitermate geschikt voor offshore windenergie. De overheid streeft ernaar om 70 gigawatt aan windturbines (tegen 2050) in de Nederlandse Noordzee te hebben, waardoor Nederland een aanzienlijke hoeveelheid groene energie kan produceren.
De verwachte 70 gigawatt aan windturbines kan bijna driemaal zoveel groene energie produceren als de huidige totale elektriciteitsproductie in Nederland. Daarnaast zullen ook wind op land en zonne-energie bijdragen aan de totale groene elektriciteitsopwekking, waardoor Nederland voldoende energie kan leveren voor zowel huishoudens als de basisindustrie.
Uitdagingen van windenergie
De ruimte die windturbines innemen, concurreert met andere activiteiten zoals visserij, scheepvaart en defensie. Dit ruimtevraagstuk zou kunnen leiden tot de overweging om kernenergie in te zetten als tijdelijke, aanvullende energiebron in de toekomstige energievoorziening van Nederland
Rol van waterstof
Waterstof wordt gezien als een belangrijke component in de energietransitie. Het wordt genoemd als een potentiële brandstof voor de staalindustrie en kan worden gebruikt voor de productie van ammoniak en kunstmest.
Circulaire economie
De transitie naar een duurzame basisindustrie vereist nieuwe productieprocessen. Grondstoffen zoals bioresidu en afval zullen worden gebruikt om brandstoffen en kunststoffen te produceren. Efficiënt gebruik van koolstofstromen wordt benadrukt.
Keuzes en wereldbeelden
Er is een spanning tussen idealisme (gedragsverandering en duurzame productie) en pragmatisme (technische innovatie en emissiereductie). De text beschrijft de ideeënstrijd tussen deze twee perspectieven en hoe ze samen kunnen werken voor een duurzame toekomst.
Belang van CCS
Carbon Capture and Storage (CCS) wordt genoemd als een mogelijke oplossing om emissies terug te dringen. Dit kan worden toegepast in industrieën waar technologische oplossingen voor circulariteit nog in ontwikkeling zijn.
Klimaatdoelen en industriële ontwikkeling
Er is discussie over hoever een land kan gaan met duurzame ontwikkeling zonder zijn concurrentiepositie te ondermijnen. De balans tussen klimaatdoelen en industriële ontwikkeling wordt besproken.
Grote energievraag
Een belangrijk inzicht uit het rapport is dat de overgang naar een circulaire economie een grote indirecte energievraag met zich meebrengt. In de chemiesector is bijvoorbeeld meer groene energie vereist om afval en biogrondstoffen in te zetten als vervanger voor minerale oliën. Deze energie, vaak in de vorm van waterstof, is niet direct beschikbaar.
Daarnaast bestaan er aanzienlijke technische en economische onzekerheden met betrekking tot enkele cruciale technologieën, zoals de productie van groene waterstof, het gebruik van waterstof in de staalindustrie, en conversieprocessen om de koolstof uit bioresidu en afval optimaal te benutten. De analyse in dit rapport toont aan dat de ambitie voor een klimaatneutrale en circulaire wereld vereist dat Nederland actief deelneemt aan klimaatneutrale productie in een circulaire economie.